Polichromia i Remont Kościoła

 „Początki kościoła akademickiego KUL sięgają roku 1434 (…)
Kościół akademicki pod wezwaniem Świętego Krzyża, przekazany naszej Uczelni w 1921 r. to miejsce wspólnotowych Eucharystii, modlitewnych spotkań, adoracji Najświętszego Sakramentu. Gromadzi on społeczność akademicką, ale jego wyjątkowość przyciąga także osoby spoza Uniwersytetu
.” /Rektor KUL/

Z radością informujemy, że 3 lipca 2017 rozpocznie się remont naszego kościoła. Prace przewidziane są na około 3 miesiące. Planowane jest między innymi: odnowienie wnętrza, wymiana okien, instalacji elektrycznej i oświetlenia. Remont obejmie też zakrystię i organy. Bardzo prosimy o wparcie finansowe tej inwestycji. 

Rozpoczęliśmy całościowy remont Kościoła Akademickiego. Do tej pory zrealizowaliśmy renowację elewacji zewnętrznej z fasadą, w trakcie jest montaż wentylacji. Zostały przeniesione żyrandole i udrożnione stare otwory wentylacyjne w sklepieniu. W najbliższym czasie zostaną dokończone prace nad iluminacją zewnętrzną kościoła. Konieczny jest remont całościowy wnętrza: od wymiany instalacji elektrycznej i nagłośnieniowej, poprzez konserwację polichromii, do odświeżenia całego wnętrza.
Do tej pory na remont wydano ponad 200 tys. zł, gromadzimy środki na dalsze prace. Na dokończenie remontu potrzebne jest jeszcze kilkaset tysięcy złotych. Będziemy wdzięczni za przekazanie dowolnej sumy.

Z dniem 1 marca 2016 zmienił się numer rachunków bankowych, na który należy kierować wpłaty dotyczące remontu Kościoła Akademickiego.

Fundacja Rozwoju KUL
ING Bank Śląski SA
03 1050 1953 1000 0090 3079 8087
z dopiskiem „Remont Kościoła Akademickiego”.

Możliwe są także wpłaty na rachunki walutowe:
ING Bank Śląski SA
Kod SWIFT: INGBPLPW
Rachunek w EURO: PL 34 1050 1953 1000 0090 3079 8111
Rachunek USD: PL 33 1050 1953 1000 0090 3079 81


Kanonizowany 27 IV 2014 r., papież Jan XXIII nigdy nie odwiedził Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, jednak jest tu obecny przez swoje dzieło – encyklikę Pacem in terris, która ponad pięćdziesiąt lat temu posłużyła do opracowania programu ikonograficznego polichromii w kościele akademickim KUL.
Orędzie papieskie, napisane po kryzysie kubańskim, ogłoszone w Wielki Czwartek 11 IV 1963 r., zostało skierowane do wszystkich ludzi dobrej woli i zyskało uznanie nie tylko katolików, ale też osób innych wyznań oraz niewierzących. Pełny tytuł dokumentu brzmi Encyklika Pacem in terris papieża Jana XXIII o pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności. Jako centralną i zarazem uniwersalną wartość papież wyeksponował godność osoby ludzkiej, a pokój uznał za powszechną wartość humanistyczną. Istotny jest ponadwyznaniowy charakter dokumentu w imię skupienia się na poszukiwaniu porozumienia i nawiązaniu współpracy z ludźmi o różnych poglądach w celu osiągnięcia wspólnego dobra. Encyklika składa się z pięciu części, w których omawiane są: ład między ludźmi, stosunki między obywatelami a władzami społeczności politycznych, stosunki między państwami, stosunek ludzi i społeczności państwowych do społeczności światowej oraz wskazania duszpasterskie. Pacem in terris to również jeden z pierwszych impulsów dla ruchu ekumenicznego, w którym za sprawą Jana XXIII Kościół rzymskokatolicki uczestniczył od początku lat sześćdziesiątych
Encyklika była wielokrotnie i w różnych kręgach analizowana oraz komentowana. Nie stawała się natomiast tekstem źródłowym dla dzieł sztuki. Pojawiała się niekiedy jako rodzaj „dodatku” przy wizerunkach Jana XXIII. Inaczej stało się w Lublinie, gdzie rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. Marian Rechowicz zdecydował uczynić ją tematem polichromii. Do wykonania malowideł zaangażował Eugeniusza Muchę, który wraz z zespołem pracował nad malaturą w latach 1963‑1965. Artysta potraktował nietypowe zadanie indywidualnie, ale jego celem nie było stworzenie nowej ikonografii przedstawiającej treść Pacem in terris. Przeciwnie, Mucha sięgnął do wielowiekowej tradycji ikonograficznej oraz postaci świętych. Wykorzystując wątki z Pisma Świętego oraz wizerunki hagiograficzne, przedstawił wyłaniające się z Pacem in terris cztery filary porządku społecznego, gwarantujące poszanowanie ludzkiej godności i zachowanie pokoju: prawdę, sprawiedliwość, miłość
i wolność. Stały się one ideową podstawą programu ikonograficznego polichromii. W tematykę malowideł i ich eklezjalny charakter wprowadzają: wizerunki – Jana XXIII w stroju chórowym oraz św. Piotra z kluczami na szyi, fasada kościoła akademickiego oraz zapis nutowy Credo. Obydwa wizerunki oraz fasada kościoła odnoszą się do sukcesji apostolskiej i Kościoła rozumianego jako instytucja założona przez Chrystusa, który gromadził wokół siebie uczniów, formował ich i objawiał im tajemnice królestwa niebieskiego. Święty Piotr był pierwszym papieżem tego Kościoła, a Jan XXIII – papieżem z czasu powstawania polichromii. W Credo zaś zawarte są najważniejsze prawdy wiary.
Następnie zilustrowane są 4 wartości społeczne: prawda, sprawiedliwość, miłość i wolność. Odnosząc się do prawdy, malarz zaprezentował stworzenie świata, które ma początek w Bogu, oraz dwa akty teofanii – Mojżesza przed krzewem gorejącym oraz powołanie Szawła. Po drugiej stronie, na filarze, ukazane zostały wydarzenia z Drogi Krzyżowej w Jerozolimie oraz wizerunki świętych, którzy w swoim życiu w sposób szczególny służyli prawdzie. Są to: św. Augustyn, św. Franciszek Ksawery, św. Hieronim, św. Albert Wieki, św. Tomasz z Akwinu, św. Bazyli Wielki, św. Bruno z Kwerfurtu i św. Jan Chryzostom. Poza niszą namalowany jest patron Polski św. Wojciech.
Sprawiedliwość została pokazana za pośrednictwem przypowieści o robotnikach w winnicy, opisanej w Ewangelii św. Mateusza. Malarz, ilustrując czterokrotne werbowanie robotników do pracy, za każdym razem nadał im rysy innej rasy i zróżnicował ich ubiór.
W ten sposób zobrazował postulat uniwersalnego i globalnego realizowania zasady sprawiedliwości, niezależnie od przynależności rasowej, epoki historycznej czy miejsca na kuli ziemskiej. W sensie teologicznym przypowieść odnosi się do królestwa niebieskiego, w którym gospodarzem jest Bóg, robotnikami są wszyscy ludzie, a sprawiedliwą zapłatą – zbawienie. Obok, na filarze, namalowanych jest sześciu aniołów, którzy dmą w trąby i opuszczają się na rozżarzoną ziemię. To ilustracja wyrażonej w ewangeliach synoptycznych zapowiedzi o powtórnym przyjściu Chrystusa w dniu sądu ostatecznego, podczas którego sprawiedliwi zostaną nagrodzeni przyjęciem do królestwa niebieskiego, a pozostali będą potępieni. Będzie to ostateczne zwycięstwo sprawiedliwości podczas paruzji. W części hagiograficznej artysta zdecydował się na umieszczenie wizerunków dwudziestu dwóch kanonizowanych męczenników z Ugandy oraz centralnie między nimi św. Franciszka z Asyżu. Męczennicy z Ugandy jako nowo ochrzczeni dali godne świadectwo wiary, pokazując swoją heroiczną postawą, że wyznawanie wiary w Chrystusa może rozpocząć się na każdym etapie życia człowieka. Fakt, że wśród zamordowanych w tym kraju za wiarę w latach 1885-1887 byli zarówno katolicy, jak i anglikanie, przywołuje temat ekumenizmu i wizji powszechności Kościoła.

Ostatnie dwie zasady – miłości i wolności – zostały przedstawione w jednej przestrzeni po stronie południowej, oddzielone są jednak kolorystycznie. Ilustracją miłosiernej miłości są tu sceny: obrona jawnogrzesznicy przez Chrystusa, wskrzeszenie Łazarza, powrót syna marnotrawnego, wskrzeszenie młodzieńca z Naim, uczta ubogich i chromych oraz pomoc udzielona przez miłosiernego Samarytanina. Sceny te kolorystycznie tworzą schemat krzyża. Pomiędzy jego ramionami umieszczone są przedstawienia związane z wolnością: uwolnienie św. Piotra z więzienia, uzdrowienie przez Chrystusa niewidomego, sceny z przypowieści o bogaczu i Łazarzu oraz wyjście Izraelitów z Egiptu. W części hagiograficznej do miłości odnoszą się wizerunki: św. Mikołaja z Miry, św. Stanisława Kostki, św. Tomasza Morusa, św. Karola Boromeusza i św. Piotra Klawera, a do wolności – przedstawienia czterech jezuickich misjonarzy kanadyjskich zabitych przez Indian.

Artysta zadbał o dostosowanie projektu do specyfiki miejsca i społeczności uniwersyteckiej. Widać to zwłaszcza w doborze wizerunków osób kanonizowanych. Liczna reprezentacja świętych zakonników Towarzystwa Jezusowego (Franciszek Ksawery, Stanisław Kostka, Piotr Klawer, męczennicy kanadyjscy) to ukłon w stronę gospodarzy miejsca – ojców jezuitów. Święty Stanisław Kostka, opiekun młodzieży, w 1962 r. został ogłoszony przez Jana XXIII patronem Polski. Obecność przedstawicieli zakonu św. Dominika (św. Albert Wielki, św. Tomasz z Akwinu) przypomina o dominikańskim rodowodzie kościoła. Święty Tomasz z Akwinu jako twórca tomizmu był znaczącą postacią dla środowiska Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W polichromii widoczne są też inne zabiegi świadczące o indywidualnym potraktowaniu realizacji – do ilustracji sprawiedliwości artysta wykorzystał wizerunki męczenników z Ugandy, którzy byli kanonizowani przez Pawła VI w 1964 r., czyli w czasie powstawania polichromii. Wizerunek św. Wojciecha namalował z myślą o zbliżającej się rocznicy tysiąclecia chrztu Polski. Również w części odnoszącej się do Pisma Świętego przedstawił sceny skierowane do odbiorców związanych z naszą Uczelnią lub z Lublinem. Obok wizerunków Jana XXIII i św. Piotra, zamiast kojarzonej z nimi monumentalnej bazyliki św. Piotra, przedstawił kościół akademicki – świątynię ważną dla lokalnej społeczności. Budowle lubelskie ukazał także w scenie sądu ostatecznego, są to m.in.: Katolicki Uniwersytet Lubelski, Zamek Lubelski oraz kamienica Konopniców.

Polichromia, która powstała z inicjatywy władz KUL, jest dziełem unikatowym. Stanowi żywą odpowiedź języka sztuki na orędzie papieża oraz na potrzeby ludzi, którzy to orędzie znali. Jej forma może budzić zastrzeżenia – została wykonana przy użyciu prostych środków wyrazu, stylistycznie nawiązuje do sztuki ludowej. Już po wykonaniu, wobec licznych kontrowersji i dyskusji podejmowanych przez znawców, część przedstawień – na ścianie tęczowej i w prezbiterium – została zamalowana. Bez wątpienia jednak jest to realizacja wyjątkowa w skali świata, dlatego warto o niej pamiętać i ją prezentować, zwłaszcza w kontekście kanonizacji Jana XXIII oraz przypadającej w przyszłym roku pięćdziesiątej rocznicy zakończenia obrad Soboru Watykańskiego II, zwołanego przez tego papieża. Polichromia inspirowana encykliką Pacem in terris, znajdująca się w kościele uniwersyteckim KUL, stanowi bowiem unikatową współczesną ikonografię nowego kanonizowanego Kościoła katolickiego.

Magdalena Kowalska, Jan XXIII na KUL, czyli kilka słów o polichromii w kościele akademickim, Przegląd Uniwersytecki, nr 4-5 (150-151) 2014.